‘Elk stapje telt’ is gevaarlijk mantra

“Elk stapje telt”, of variaties daarop, wat hoor ik die kreet vaak tegenwoordig als  aansporing tot duurzaam gedrag. Maar wat een flauwekul eigenlijk, welbeschouwd.

Hilda wat zeg je nu?  Jij gelooft toch in the power of one, vele kleintjes maken één grote, de kracht van de mier en zo?  Eens, eens, daar is zelfs mijn hele bedrijfsfilosofie met Local Works op gebaseerd. Natuurlijk telt elk stapje ook weer wel, maar dan moeten we wel de pas erin houden! En niet als burger, bedrijf of overheid tevreden achteroverleunen als we een paar LED-lampen hebben ingedraaid, plastic tasjes verbannen en voortaan dubbelzijdig printen. Deze “oplossingen” staan in geen verhouding tot de omvang van het probleem van klimaatverandering en andere levensbedreigende effecten van chronische onduurzaamheid.

Harder dweilen of de kraan dicht?
In het duurzaamheidswereldje is het not done om zo onomwonden te zeggen waar het op staat. Het moet wel leuk blijven. Je moet niet alle confronterende feiten over de mensen uitstorten, want dan raken ze lamgeslagen, zo wil het heersende dogma. Maar laten we toch eerlijk zijn: de maatregelen waarmee bedrijven en ook overheden zichzelf op de borst roffelen zijn van een beschamend en zelfs gevaarlijk laag ambitieniveau, enkele koplopers buiten beschouwing gelaten. En de stapjes waartoe burgers worden gestimuleerd zijn symbolisch, “voor de bewustwording”.

We moeten tempo maken. Klimaatverandering wacht niet. En met alleen ‘laaghangend fruit’ gaan we het tij niet keren. We wiegen onszelf in slaap met het mantra dat elk stapje telt, terwijl de trein waarin we zitten met 200 kilometer per uur op de afgrond afdendert.

Zeggen we tegen de machinist dat elke snelheidsvermindering mooi meegenomen is? Of trekken we aan de noodrem?

De werkelijkheid is helaas nog een stuk minder leuk. Want per saldo verminderen we geen vaart, maar versnellen we nog steeds. Dezelfde wethouder die met mooie verhalen een buurtboomgaard komt openen, besluit ook om in de gemeente duizenden bomen te kappen om te bezuinigen op onderhoud. De provincie die zo trots is op z’n natuur en landschap, investeert in asfalt en monoculturen van raaigras. De regering die streeft naar 14% duurzame energie in 2020 subsidieert fossiele brandstoffen. We dweilen met de kraan open.

Gaan we steeds harder dweilen of zullen we de kraan eens dicht draaien? 


Een nieuw verhaal
Wie denkt dat je mensen hun handelingsperspectief ontneemt door onomwonden te schetsen hoe we ervoor staan, heeft het naar mijn mening mis. Immers: Als zo’n klein stapje al helpt, kan het nooit zo heel erg zijn en dan komt het ook wel goed zonder dat ene stapje van mij, toch?

Mijn voorstel is: Laten we een nieuw verhaal maken. Niet het struisvogelverhaal dat je alleen maar een klein beetje minder slecht hoeft te doen, en ook niet het doemverhaal dat we op de afgrond afdenderen, maar een visie. Een inspirerend, uitdagend, gedeeld beeld van de toekomst. Een verhaal over hoe mooi onze toekomst kàn zijn als we er allemaal de verantwoordelijkheid voor nemen. Dan tellen kleine stapjes wel, omdat ze dan gezet worden in de richting van een bestemming.

Onze samenleving is inmiddels zo ingericht dat het lijkt alsof natuurwetten maakbaar zijn en door de mens gemaakte wetten onveranderlijk vast staan. Dat beeld moeten we omkeren. Alles kan namelijk anders. Met elkaar, met veel inspiratie en volharding kunnen we stappen zetten naar een politiek, economisch en sociaal systeem waarin de draagkracht van de aarde het leidende principe is. De mechanismen die nu zorgen voor schade en afbraak, hebben we zelf als mensheid bedacht en in stand gehouden. Die kunnen we dus ook zelf veranderen.

Wanneer we dat beseffen, komt er een enorme kracht vrij en ontstaat er handelingsperspectief dat veel verder gaat dan “Elk stapje telt”. Dan maken we meters richting een bloeiende toekomst.

---

Hulp nodig bij het ontwikkelen van je visie?